ToyBox – een studie in verschillende Europese landen waarbij een interventie ter preventie van overgewicht bij kleuters tussen vier en zes jaar ontwikkeld wordt

ToyBox is een door de EU gefinancierde studie (2010-2014) die een innovatief en evidence-based obesitas preventieprogramma wil ontwikkelen en testen bij kinderen tussen vier en zes jaar oud. Het doel is om onze kennis en begrip over de gedragingen en hun determinanten die leiden tot obesitas in de jonge kinderjaren uit te breiden. Een interventie wordt ontwikkeld om gezonde voeding, plezier en actief spelen te promoten in kleuterscholen verspreid over Europa, rekening houdend met de plaatselijke wetgevingen en de culturele en infrastructurele verschillen in de deelnemende landen.

Waarom focussen op de leeftijd tussen vier en zes jaar?
De kleuterleeftijd is een belangrijke periode om te starten met de preventie van overgewicht aangezien op die leeftijd gewoonten en psychologische en phsychosociale processen zich ontwikkelen of gevormd worden. De ontwikkeling en het aannemen van goede gewoonten en gedragingen op jonge leeftijd kunnen helpen bij een optimale groei tijdens de kindertijd en verhogen de kans dat deze gewoonten ook op volwassen leeftijd blijven bestaan.

Wat wil ToyBox bereiken?
Het belangrijkste doel van het ToyBox-project is om een gezonde levensstijl te promoten en dit ter preventie van overgewicht op jonge leeftijd. Daarnaast probeert het project ook om gezondheidswerkers, beleidsmakers en andere deskundigen te helpen en te ondersteunen om dergelijke projecten en initiatieven te verspreiden in Europa. ToyBox wil hierbij:

  • belangrijke gedragingen en determinanten, die gerelateerd zijn aan overgewicht bij kinderen, identificeren
  • bestaande gedragsmodellen en strategieën, die gedragsveranderingen ondersteunen, evalueren
  • omgevingen, beleidsmaatregelen en regelgevingen die de implementatie van activiteiten voor gezondheidspromotie beïnvloeden, evalueren
  • een interventie ontwikkelen die in de kleuterschool kan uitgevoerd worden (met betrokkenheid van de ouders), om op die manier gedragingen die gerelateerd zijn aan overgewicht te beïnvloeden
  • een interventie uitvoeren in zes Europese landen en hierbij de impact, het verloop en de kosten-effectiviteit van deze interventie evalueren
  • de resultaten van deze interventie verspreiden en beleidsaanbevelingen maken ter bevordering van de gezondheid in Europa

Projectmedewerkers
ToyBox bevat een multi-disciplinair team van 15 instellingen in de Europese unie. Verschillende experts zijn betrokken bij dit project, gaande van gezondheidsdeskundigen, epidemiologen, voedingsdeskundigen, bewegingsdeskundigen, pedagogen, kinderpsychologen, gedragsspecialisten, pediaters tot gezondheidseconomen.

De ToyBox-groep bestaat uit 11 universiteiten, één onderzoeksinstelling, twee gezondheidsinstellingen en een KMO die alle regio’s in Europa vertegenwoordigt. Ieder van hen heeft ruime ervaring in het uitvoeren en coördineren van internationaal onderzoek en in het verspreiden van activiteiten die relevant zijn voor verschillende doelgroepen.


De ToyBox-interventie
ToyBox is een interventie die op de kleuterschool uitgevoerd wordt en waarbij ook ouders betrokken worden. Deze interventie werd uitgevoerd is zes verschillende Europese landen (België, Bulgarije, Duitsland, Griekenland, Polen en Spanje) en heeft als doel om te focussen op verschillende gedragingen en hun determinanten die geassocieerd zijn met overgewicht op jonge leeftijd. Deze gedragingen zijn drinken, het eten van tussendoortjes, beweging en sedentair gedrag.
De ToyBox-interventie werd uitgevoerd van Oktober 2012 tot April 2013 in bovenvermelde Europese landen en duurde in totaal 24 weken. Er werd gefocust op vier verschillende niveaus:

  • Veranderingen in de kleuterklas (Niveau 1)
  • Hoe kan een kleuter op school zijn gedrag veranderen? ( meer water drinken, gezonde tussendoortjes eten, meer bewegen en lange periodes van zitten onderbreken) (Niveau 2)
  • Klasactiviteiten die door de kleuterleerkrachten uitgevoerd worden (vb. verhaaltjes voorlezen, experimenten doen, spelletjes spelen, enz.) en waarbij de ganse klas actief deelneemt (Niveau 3)
  • Actief de ouders betrekken bij deze interventie zodat ook deze gezonde gedragingen thuis worden nagestreefd (Niveau 4)

Het ToyBox materiaal bestond uit een handpop in de vorm van een kangoeroe, een Algemene Gids voor Kleuterleerkrachten en 4 verschillende Gidsen met Klasactiviteiten die in de kleuterklas gebruikt werden. Elke gids richtte zich op een ander gedrag. Om ook ouders in de interventie te betrekken, werd educatief materiaal ontwikkeld. Dit educatief materiaal bestond uit negen nieuwsbrieven, acht tipkaartjes en vier posters. Dit materiaal werd op regelmatige tijdstippen gedurende het schooljaar met de kleuters meegegeven. Daarnaast werden er voor de kleuterjuffen 3 trainingsessies georganiseerd gedurende het schooljaar om hen te informeren over hoe de interventie in hun school uitgevoerd moest worden.

Meer dan 300 kleuterscholen, kleuterleerkrachten en 7000 kleuters en hun ouders namen deel aan de ToyBox interventie. Het verloop van de interventie, de impact, het resultaat en de kosteneffectiviteit van deze interventie werd gemeten aan de hand van vragenlijsten. Daarnaast werden ook antropometrische gegevens van de kleuters (lengte, gewicht en buikomtrek) verzameld en werd hun bewegingsgedrag gemeten aan de hand van stappentellers.