ToyBox – Μια Ευρωπαϊκή πολυκεντρική μελέτη, με στόχο τη δημιουργία ενός προγράμματος πρόληψης της παχυσαρκίας, ειδικά σχεδιασμένου για παιδιά προσχολικής ηλικίας

Το ToyBox είναι μια μελέτη που χρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (2010-2014) κι έχει σαν στόχο να αναπτύξει, εφαρμόσει και αξιολογήσει ένα πρωτοποριακό και εμπεριστατωμένο πρόγραμμα για την πρόληψη της παχυσαρκίας σε παιδιά 4-6 ετών. Το πρόγραμμα αυτό αποσκοπεί στον εντοπισμό και κατανόηση των συμπεριφορών που σχετίζονται με την παχυσαρκία στην προσχολική ηλικία, καθώς και των παραγόντων που σχετίζονται με τις συμπεριφορές αυτές. Λαμβάνοντας υπόψη τις πολιτισμικές και νομοθετικές διαφορές, αλλά και τις διαφορές ως προς τις διαθέσιμες υποδομές μεταξύ των χωρών που συμμετέχουν, θα αναπτυχθεί ένα πρόγραμμα παρέμβασης για την προαγωγή της υγιεινής διατροφής και των ευχάριστων, μη-ανταγωνιστικών δραστηριοτήτων σε νηπιαγωγεία της Ευρώπης.

Γιατί επιλέγουμε την ηλικία 4-6 ετών;
Η προσχολική ηλικία είναι μια κρίσιμη περίοδος για την πρόληψη της παχυσαρκίας, καθώς κατά το διάστημα αυτό αναπτύσσονται και διαμορφώνονται σε μεγάλο βαθμό οι συμπεριφορές, τα ψυχολογικά χαρακτηριστικά και οι φυσιολογικές λειτουργίες των παιδιών. Η ανάπτυξη και η υιοθέτηση των επιθυμητών συμπεριφορών θα βοηθήσουν ώστε να επιτευχθεί η βέλτιστη ανάπτυξη κατά την παιδική ηλικία αλλά και να αυξηθεί η πιθανότητα μακροχρόνιας διατήρησης της υγείας κατά την ενήλικο ζωή.

Τι θα κάνει το πρόγραμμα ToyBox;
 Κεντρικός στόχος του προγράμματος ToyBox είναι η προώθηση υγιών συμπεριφορών που σχετίζονται με τη διατροφή και την άσκηση σε παιδιά προσχολικής ηλικίας, για την πρόληψη της παχυσαρκίας. Επιπλέον στόχος είναι η ενημέρωση της επιστημονικής κοινότητας, των επαγγελματιών από το χώρο της υγείας και της εκπαίδευσης και των υπευθύνων για τη διαμόρφωση πολιτικών, προκειμένου τέτοιου είδους πρωτοβουλίες να επεκταθούν σε Πανευρωπαϊκό επίπεδο. Το πρόγραμμα ToyBox:

  • θα προσδιορίσει συμπεριφορές που σχετίζονται με την παχυσαρκία στην προσχολική ηλικία, καθώς και τους παράγοντες που επηρεάζουν τις συμπεριφορές αυτές
  • θα εκτιμήσει τα υπάρχοντα συμπεριφοριστικά μοντέλα και τις στρατηγικές εκπαίδευσης που ευνοούν την αλλαγή συμπεριφοράς σε αυτή την ηλικιακή ομάδα
  • θα αξιολογήσει το περιβάλλον, τις πολιτικές και τη νομοθεσία που επηρεάζουν την εφαρμογή δραστηριοτήτων για την προαγωγή υγείας στην προσχολική ηλικία
  • θα αναπτύξει μια παρέμβαση με επίκεντρο το νηπιαγωγείο και θα επιδιώξει την ενεργή συμμετοχή της οικογένειας, με στόχο να επηρεάσει τις συμπεριφορές που σχετίζονται με την παχυσαρκία σε παιδιά ηλικίας 4-6 ετών. Η παρέμβαση αυτή θα είναι προσαρμοσμένη ως προς τις πολιτισμικές και νομοθετικές διαφορές αλλά και διαφορές ως προς τις διαθέσιμες υποδομές μεταξύ των χωρών που συμμετέχουν
  • θα εφαρμόσει το πρόγραμμα παρέμβασης σε έξι Ευρωπαϊκές χώρες, αξιολογώντας τη διαδικασία, την αποτελεσματικότητα και τη σχέση κόστους-αποδοτικότητας της παρέμβασης αυτής θα διαδώσει τα αποτελέσματα του προγράμματος παρέμβασης και θα αναπτύξει συστάσεις για τις Ευρωπαϊκές πολιτικές αγωγής υγείας.

Συνεργάτες
Το πρόγραμμα ToyBox περιλαμβάνει μια διεπιστημονική ομάδα ερευνητών από 10 χώρες της Ευρώπης. Στο πρόγραμμα θα εμπλακεί ένα σύνολο ερευνητών διαφορετικών ειδικοτήτων μεταξύ των οποίων ειδικοί αγωγής υγείας, επιδημιολόγοι, διαιτολόγοι-διατροφολόγοι, ειδικοί φυσικής αγωγής, παιδαγωγοί, ψυχολόγοι, επιστήμονες που ειδικεύονται στη συμπεριφορά, παιδίατροι, ψυχολόγοι ειδικοί για την προσχολική ηλικία και οικονομολόγοι της υγείας. Η ομάδα αποτελείται από 11 πανεπιστημιακά ιδρύματα, ένα ερευνητικό ινστιτούτο, δύο διεθνείς φορείς και μια μικρομεσαία επιχείρηση , που εκπροσωπούν διαφορετικές περιοχές της Ευρώπης και διαθέτουν σημαντική εμπειρία τόσο στο συντονισμό και τη διεξαγωγή διεθνών πολυκεντρικών μελετών, όσο και στη διάχυση των αποτελεσμάτων στους αρμόδιους φορείς.


Το Πρόγραμμα ToyBox
Το ToyBox είναι ένα πρόγραμμα παρέμβασης για την πρόληψη της παιδικής παχυσαρκίας, διάρκειας 24 εβδομάδων, το οποίο εφαρμόστηκε από τον Οκτώβριο του 2012 έως και τον Απρίλιο του 2013 σε έξι Ευρωπαϊκές χώρες (Βέλγιο, Βουλγαρία, Γερμανία, Ελλάδα, Πολωνία και Ισπανία). Περισσότερα από 300 νηπιαγωγεία και 7000 παιδιά με τους γονείς/ κηδεμόνες και τους/ τις νηπιαγωγούς τους, συμμετείχαν στο πρόγραμμα αυτό.
Ο στόχος του προγράμματος ToyBox ήταν η βελτίωση συμπεριφορών υγείας που σχετίζονται με την παχυσαρκία στην προσχολική ηλικία, όπως είναι η κατανάλωση νερού, τα ενδιάμεσα γεύματα, η φυσική δραστηριότητα και η καθιστική συμπεριφορά, καθώς και των παραγόντων που επηρεάζουν τις συμπεριφορές αυτές. Πιο συγκεκριμένα, το πρόγραμμα εστίασε σε τέσσερα επίπεδα:

  • Αναδιαμόρφωση του φυσικού περιβάλλοντος του νηπιαγωγείου
  • Υλοποίηση των επιθυμητών συμπεριφορών υγείας από τα παιδιά (κατανάλωση νερού, κατανάλωση υγιεινών ενδιάμεσων γευμάτων, φυσική δραστηριότητα και μείωση του καθιστικού χρόνου) στο νηπιαγωγείο
  • Υλοποίηση ήπιων, διασκεδαστικών, διαδραστικών δραστηριοτήτων στην τάξη (π.χ. ιστορίες, πειράματα, παιχνίδια) με ενεργή συμμετοχή όλης της τάξης
  • Ενεργή συμμετοχή των γονέων/ κηδεμόνων για να αναδιαμορφώσουν το φυσικό περιβάλλον του σπιτιού και να εφαρμόσουν τις επιθυμητές συμπεριφορές υγείας μαζί με τα παιδιά τους στο σπίτι

Το υλικό του προγράμματος ToyBox, που χρησιμοποιήθηκε στο νηπιαγωγείο, περιλάμβανε μια κούκλα χειρός με τη μορφή του Μικρού Καγκουρό, το Γενικό Οδηγό του Νηπιαγωγού και τέσσερεις Οδηγούς Δραστηριοτήτων για την Τάξη, έναν για κάθε μία από τις συμπεριφορές-στόχους. Επιπλέον, εννέα ενημερωτικά φυλλάδια, οκτώ κάρτες συμβουλών και τέσσερεις αφίσες μοιράστηκαν στους γονείς/ κηδεμόνες κατά τη διάρκεια του προγράμματος. Τέλος, πραγματοποιήθηκαν τρία εκπαιδευτικά σεμινάρια, προκειμένου οι νηπιαγωγοί να εκπαιδευτούν σχετικά με την εφαρμογή του προγράμματος στο νηπιαγωγείο.

Η διαδικασία, η αποτελεσματικότητα και η σχέση κόστους-αποδοτικότητας του προγράμματος ToyBox αξιολογήθηκαν μέσω ερωτηματολογίων, ανθρωπομετρικών μετρήσεων (μέτρηση ύψους, βάρους, περιφέρειας μέσης) και μετρήσεων των επιπέδων φυσικής δραστηριότητας των παιδιών (με βηματομετρητές).